Aniela i Jan Jabłońscy

zapomniani nauczyciele

^{zdj. - lata 20/30 XXw.}

Przywracanie pamięci o takich ludziach, związanych z Nienadówką jest naszym obowiązkiem i koniecznością. Są to naprawdę ciekawe życiorysy osób, które oddały dużo nienadowskiej społeczności. Przyszło im żyć w trudnych, ale jakże ciekawych czasach. Gdyby jednak dziś zapytać mieszkańców Nienadówki kim byli, Aniela i Jan Jabłońscy, pewno większość wzruszyłaby tylko ramionami, bo to i nazwisko nie nienadowskie, no i nikt o takim dziś w Nienadówce nie mieszka. Jest tylko jeden grób na cmentarzu, kilka zdjęć, które udostępniła nam p. Elżbieta Pietrucha i wiadomości, które przetrwały m.in. dzięki p. Genowefie Mazur, i te znalezione w internecie. Dziękuję wszystkim za podzielenie się nimi, zapraszam też i innych do podzielenia się z nami, swoimi, wspomnieniami i zdjęciami.

Aniela Jabłońska z d. Nowak

W swoim opracowaniu "Groby parafian" p. Mazur pisze: Aniela Jabłońska urodziła się 8 IX 1894r. w Nienadówce, córka Jana Nowaka i Agnieszki z Pikorów (kupił od hrabiego dwór w Trzebusce i potem sprzedawał ziemię). Ukończyła Seminarium Nauczycielskie w Rzeszowie. Egzamin dojrzałości zdała 7 III 1916 r. w Rudniku, Egzamin Kwalifikacyjny 9 II 1926 r. przed Komisją Egzam. w Rzeszowie w Seminarium Naucz. Męskim.

Nauczycielka:

Najdłużej, bo ponad 10 lat, uczyła w szkole podstawowej w Łoniowej pow. Brzesko. Tam też uczył p. Jan Jabłoński, pełniąc funkcję kierownika szkoły. Po wybuchu II wojny światowej i nowych zarządzeniach władz okupacyjnych, oboje dostali zakaz wykonywania zawodu nauczycielskiego, który obowiązywał ich do końca okupacji t. 1945 roku. Wyrzucenie z Łoniowej, powrócili w rodzinne strony Anieli, do Nienadówki. Zawód nauczycielki zaczęła ponownie wykonywać po 1945 roku, nie trwało to jednak długo z dniem 1 sierpnia 1952 roku, przeszła na emeryturę. W tym też roku zmarł jej mąż, Jan Jabłoński, jak wspomina poniżej p. Mazur, odizolowała się od otoczenia.

^{(W poniższym spisie, w nawiasach, wpisałem prawidłowe nazwy miejscowości i powiatów.)}

^{1 IX 1917 - 31 VIII 1918}		^{2 klasowa szkoła powszechna w Czarnej pow. Końskie (Konecki)}
^{1 XI 1918 - 31 VIII 1919}		^{1 klasowa, Przyłągi (Przyłogi) gm. Miedzierza pow. Końskie (Konecki)}
^{1 IX 1919 - 31 X 1921}		^{1 klasowa, Stemplewo, Zelgoszcz, pow. Turek}
^{1 XI 1921 - 31 VII 1924}		^{3 klasowa, Nowe Złotno, gm. Rąbień, Łódź}
^{1 I 1925 - 30 VI 1929}		^{3 klasowa, Trzeboś, pow. Kolbuszowa}
^{1 VII 1929 - 1 VIII 1940}		^{3 klasowa, Łoniowa pow. Brzesko}
^{1 VIII 1940 - 31 VIII 1945}		^{przymusowa bezczynność}
^{1 IX 1945 - 31 VIII 1952}		^{7 klasowa szkoła powszechna w Nienadówce}

Uczyła m.in. języka francuskiego i niemieckiego w kl. V, VI, i VII. Po przejściu na emeryturę odizolowała się od otoczenia. Po śmierci męża mieszkała sama, ponad 0.5 km od innych domów. Była bardzo sprawna niemal do ostatnich chwil życia.
Zmarła 3 I 1989r.

^{Miejsce gdzie stał dom Jana i Anieli Jabłońskich.}

Jan Jabłoński

Znów sięgniemy do opisów p. Genowefy Mazur z jej opracowania "Groby parafian".

Jan Jabłoński ur. 1 XI 1892r. w Jurkowie pow. Brzesko. Syn Józefa i Anny Rożkowicz. Rodzice mieli 2 morgi pola i 9 dzieci. Szkołę ludową 6 letnią ukończył w Czchowie, gimnazjum w Bochni i Krakowie na Pogórzu. Po ukończeniu piątej klasy wystąpił z gimnazjum ze względu na brak środków do życia, mieszkania, książek. Pracował w hotelu jako służący, w sklepie, w straży. Pieniądze posyłał matce jako zwrot kosztów na gimnazjum.

W 1913 r. wzięto go do wojska - 57 pp austr. 15 komp. IV Baon w Tarnowie. Z pułkiem wyruszył na wojnę w 1914 r. Ciężko ranny pod Lublinem, przeleżał 3 dni na polu bitwy, dostał się do niewoli rosyjskiej. Wrócił w 1917 r. Austriacy wywieźli go do Czech, był w Reichenbergu, Gross Uksdorf. Po powrocie do Krakowa - szpital, kalectwo.

Małe wyjaśnienie, wspomniany Reichenberg w Czechach, to dziś miasto Liberec (niem. Reichenberg, cyg. Libercys) – miasto w północnych Czechach nad Nysą Łużycką.

Potem egzamin państwowy z księgowości i rachunkowości. Państwowy Kurs Nauczycielki, matura. Nauczyciel na Orawie w Lipnicy Małej, Dzierżaniny pow. Brzesko, kierownik szkoły w Łaniowej - 13 lat, wyrzucony 31 I 1939 przez Niemców. Wojnę spędził z żoną w Nienadówce. Mieli tu dom, gospodarstwo. Po wojnie zaczął pracować w N-ce. Przeniesiony na emeryturę w 1951 r. Umiera 8 III 1952 r. Nie potrafił pogodzić się z rzeczywistością polityczną i stosunkiem rządu do "dodatkowych" rolników.

Okres pracy i swojego pobytu w Lipnicy Małej na Orawie, Jan Jabłoński, pięknie opisał w swoim życiorysie. Niestety jest to tylko fragment jego całości, spisanego w roku 1947. Mam wielką nadzieję, że uda się odnaleść jego całość. P. Mazur zaznacza na końcu, /Pisownia zgodna z oryginałem/, musiała go więc mieć do dyspozycji.

... Przyjąłem posadę nauczyciela na Orawie w Lipnicy Małej. Była to moja pierwsza posada nauczycielska i pierwsza praca nauczyciela Polaka w tej miejscowości. Uczyli tu bowiem i madziaryzowali ludność polską Węgrzy o czym nic lub bardzo mało wiedziało społeczeństwo polskie Jakkolwiek czułem się szczęśliwym bo miałem nareszcie spokój i pracę, a praca ta nauczycielska odpowiadała mi, to jednak czułem, że jednak jestem jakimś intruzem wśród tej ludności góralskiej mówiącej gwarą góralską z naleciałościami mowy czeskiej, słowackiej i węgierskiej.

Trwało to tak długo dopóki nie zetknąłem się z nagrobkami moich licznych imienników na cmentarzu kościelnym w Lipnicy Wielkiej, a po których wśród żywych nie było śladu. Cienie zmarłych przodków

przemawiały do mnie napisami swych nagrobków i tablicami pośmiertnymi przodków, założycieli niegdyś Jabłonki na Orawie i wpłynęły na moją psychikę tak, że POCZUŁEM SIĘ SOLĄ TEJ KRESOWEJ Orawskiej Ziemi, z której Polska otrzymała kilkanaście wiosek po odbyciu podróży do Paryża Ks. Dr Ferdynanda Mahaya na czele delegacji górali, z którym niebawem miałem się zetknąć, jako duszpasterzem w Lipnicy Wielkiej, człowiekiem uczciwym rozumnym i dobrym Polakiem. Nie byłem już odosobnionym w mych poglądach na świat i życie...

/Pisownia zgodna z oryginałem/

Jest to fragment z "Życiorysu Jabłońskiego Jana" napisany własnoręcznie 4 V 1947r.
Spoczywa na cmentarzu w Nienadówce, zmarł w 1952 r.

Na stronie internetowej Szkoły Podstawowej w Łoniowej znajduje się ciekawy opis działalności i pracy nauczycielskiej, Anieli i Jana Jabłońskich. Byli tam bardzo poważani, za to co zrobili dla tej społeczności w ciągu dziesięciu lat swojego tam pobytu.

(..) Od lipca 1928 r. kierownikiem szkoły został p. Jan Jabłoński, który tę funkcję sprawował do 1 lutego 1941 r., a p. Aniela Jabłońska jako nauczycielka uczyła od 1 lipca 1929 r.

Przez okres ten zauważyć można ponowny rozkwit wsi pod względem kulturalnym, oświatowym jak również gospodarczym. Dużo uwagi poświęcał p. Jan Jabłoński remontom budynków szkolnych, drenacji terenu wokół budynku, sadzeniu drzew owocowych i innych.

W salach szkolnych i w czytelni odbywały się odczyty p. Jabłońskiego z okazji świąt narodowych, kościelnych, obchodów rocznic Powstania Listopadowego; pogadanki i odczyty uświadamiające miejscową ludność na tematy polityczne, rolnicze, pedagogiczne i zdrowotne.

Organizowane były również wycieczki dla dzieci szkolnych (( w okoliczne lasy, do Okocimia, Brzeska i Słotwiny, Melsztyna, Zakliczyna, Czarnego Lasu, Rożnowa i innych miejscowości w pobliskiej okolicy).

Rozpoczęto zakup pomocy naukowych ( ze składek dzieci), założona została biblioteka szkolna ( od 1929 r.- 46 książek) i stopniowo powiększano ją. 20 listopada został założony sklepik szkolny, mieszczący się w kuferku wypożyczonym przez p. Jabłońskiego, przykuty łańcuchem do szafy szkolnej.

Do nauki sprowadzano "Płomyk" i "Płomyczek"; starsze oddziały redagowały własną gazetkę szkolną. Zbudowano też piaskownicę dla młodszych dzieci.

Organizowane były przedstawienia teatralne w czytelni, a dochód przeznaczony był przede wszystkim na wzbogacenie pomocy szkolnych i księgozbioru biblioteki.

Działalność pozalekcyjna szkoły stopniowo rozszerzała się i w roku szkolnym 1936/37 prowadzono następujące organizacje:

- bibliotekę ( 1146 książek)
- sklepik szkolny- dochód przeznaczony miał być na budowę pomnika Niepodległości Polski
- Koło Uczniowskie
- KOPP
- Samorząd Szkolny

Ponadto dzieci prowadziły kronikę szkolną. Przy szkole znajdował się również ogródek, w którym odbywała się praca, ćwiczenia i lekcje.

W lipcu i sierpniu zorganizowany był dzieciniec letni, w którym znalazły opiekę dzieci z rodzin biedniejszych.

Przez cały okres od momentu powstania szkoły do czasu wybuchu II wojny światowej dzieci przebywały pod okresową opieką lekarską i higienistki z Powiatowego Ośrodka Zdrowia w Brzesku. Przeprowadzano przede wszystkim szczepienia ochronne.

Całą tę działalność przerywa 1 września 1939 r. wybuch wojny polsko-niemieckiej, która przekształciła się w II wojnę światową. Kierownik szkoły rozchorował się , a jego obowiązki przejęła p. A. Jabłońska.

Po przełamaniu oporu wojsk polskich wszelką władzę na ziemiach polskich zachodnich i centralnych sprawowały władze niemieckie a na wschodzie Rosjanie.

Z dniem 1 lutego 1941 r. p. Jan Jabłoński zostaje zwolniony a stanowisko to obejmuje p. J. Kliś, nauczycielką zaś jest p. Aniela Klejnotowska. (..)

Drążąc temat, napisałem i przesłałem posiadane zdjęcia do prowadzącej stronę internetową, Szkoły Podstawowej w Łoniowej. Prowadzącą okazała się dyrektor tejże szkoły p. Maria Marecik, która również opiekuje się założoną przez siebie w roku 2000, Izbą Pamięci Wsi. To w niej, przesłane zdjęcia p.p. Jabłońskich znajdą swoje honorowe miejsce i będą to jedyne zdjęcia, których Izba będzie w posiadaniu. W rewanżu p. dyrektor obiecała przeglądnąć w poszukiwaniu zdjęć i wpisów w kronice szkolnej p. Jana i Anieli Jabłońskich. Niestety, przeszukiwania zasobów nie tylko kroniki szkolnej prowadzonej w miarę systematycznie od 1896 r, ale i tych, zgromadzonych w Izbie Pamięci Wsi nie przyniosły oczekiwanych materiałów, czy to zdjęć pp. Anieli i Jana Jabłońskich, czy też wpisów przez nich poczynionych. Jedynym, krótkim wpisem w kronice szkolnej jest ten datowany na 1 lutego 1941 r., o zwolnieniu z posady dyrektora szkoły w Łoniowej, poczyniony ręką p. Jabłońskiego i przez niego podpisany. Diękuję p. dyrektor Marii Marecik za udostępnienie materiału.

^{Kronika Publicznej Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Łoniowej}

W opracowaniu o Armii Krajowej, jest jeden fragment, sugerujący, że Jan Jabłoński odegrał znaczącą rolę w tworzeniu nienadowskiej konspiracji:

(..)Relacje innych osób znaczącą rolę w organizowaniu struktur Armii Krajowej przypisują dwóm innym miejscowym inteligentom: studentowi Politechniki Lwowskiej Janowi Nowińskiemu i nauczycielowi Janowi Jabłońskiemu. Najmniejszą jednostką organizacyjną była sekcja, licząca 4 osoby (sekcyjny + 3). Sekcje łączyły się w drużyny, a te w plutony. Na terenie Nienadówki w szczytowym okresie konspiracji funkcjonowały dwa plutony.(..)

Czy to możliwe ? Osoba nauczyciela Jana Jabłońskiego była wymieniana w rozmowach o AK, przez Jana Bełza - ps. Sroka i nigdzie indziej. Jan Jabłoński był uczestnikiem I wojny światowej miał walczyć w szeregach Legionów Polskich, choć w spisie Legionistów, nie odnalazłem o nim wzmianki. Ranny w jednej z pierwszych bitew, dostał się do rosyjskiej niewoli, spędził w niej prawie całą wojne (1914-1917) II wojna św. zastała go wraz z żoną Anielą w Łoniowej. Oboje dostali tam od Niemców, w roku 1940, zakaz pracy w zawodzie nauczycielskim. Do Nienadówki podobno mieli wrócić w 1943 lub 1944 roku, nawet gdyby wrócili wcześniej, dziwnym trafem nie ma nigdzie, innej wzmianki o jego konspiracyjnej pracy, czy też w Tajnym nauczaniu.

Jan Jabłoński zmarł w 1952 roku w Nienadówce, jego żona, Aniela Jabłońska z d. Nowak zmarła w roku 1989, przeżywszy lat 95. Jabłońscy spoczywają na cmentarzu parafialnym w Nienadówce i choć tablica sugeruje ich wspólny pochówek, tak nie jest.

^{zdjęcie wykonano w 2000 roku.}

W grobie Jana Jabłońskiego, znajdującego się obok, z lewej strony, pochowano Jana Ożoga zm. 2 XII 2012.

przyg. Antonina Krzanowska
Elżbieta Motyl
Bogusław Stępień

Comments: 0

Foto zmiany

Losowy album

Zostań współautorem !

Napisz do nas

Aniela i Jan Jabłońscy

Aniela Jabłońska z d. Nowak

Nauczycielka:

Jan Jabłoński

Jan Jabłoński zmarł w 1952 roku w Nienadówce, jego żona, Aniela Jabłońska z d. Nowak zmarła w roku 1989, przeżywszy lat 95. Jabłońscy spoczywają na cmentarzu parafialnym w Nienadówce i choć tablica sugeruje ich wspólny pochówek, tak nie jest.