Byłem dzieckiem wsi, wychowywałem się na wsi, wśród chłopów, w domu matka moja posługiwała się wyłącznie gwarą, gwara weszła w krew mojemu młodszemu
bratu i siostrom, i oczywiście mnie. Studia w gimnazjum rzeszowskim i później na uczelniach wyższych nie zmieniły stanu rzeczy, w mieście i w szkole mówiłem językiem książkowym,
na wsi, podczas wakacji, tylko gwarą. Zapamiętałem z ust dziadków, ciotek, wujów, sąsiadów, tych dalszych i bliższych, starszych i młodszych tysiące nazw przedmiotów, czynności i
zachowań.
Moja troska zmierzała do zapisania w pierwszej kolejności wyrażeń gwarowych najbardziej moim zdaniem oryginalnych, związanych z terenem najbliższej
okolicy, gdzie mogłem już jako tako - na skutek zapoczątkowanych studiów językowych - uchwycić podobne cechy dialektyczne. Znałem je ze wsi takich jak Stobierna, Przewrotne,
Hucisko, Trzebuska i Medynia, które należały kiedyś do rozległej parafii kościoła nienadowskiego. Inaczej kształtowały się cechy dialektyczne już w sąsiedniej (położonej na
wschód) wiosce Trzebosi, która również należała ongiś do parafii Nienadówki oraz w takich wioskach, położonych już na północy, jak Górno i Mazury. Tam ujawniały się cechy
lasowiackie, panujące w mowie mieszkańców wsi i małych miasteczek położonych na obszarze całej niemal Puszczy Sandomierskiej.
Gwara, którą notowałem, była charakterystyczna dla ziemi rzeszowskiej. Zorientowałem się wnet, że Nienadówka ze wsiami Medynia, Stobierna,
Przewrotne, Hucisko i Trzebuska stanowią jakby bastion północny terenu, objętego przez ów dialekt, charakteryzujący się głównie mazurzeniem i obecnością dużej ilości wyrażeń
archaicznych, staropolskich.
Słownik
[Uwagi redakcji: Słownik jest alfabetyczny. Dla oszczędności miejsca zastosowano w nim taki układ, że wyrazy mające wspólne dwie pierwsze litery zamieszcza się w jednym akapicie
(cf. np Babiniec i inne hasła rozpoczynające się od Ba-). Hasło podaje się w ortografii polskiego języka literackiego. Z kolei następuje zapis fonetyczny wyrazu. Pomija się go,
jeżeli: 1) niczym się nie różni od postaci hasłowej lub 2) znajduje się w przytaczanym dalej cytacie gwarowym (cf. na przykład hasło Ankor). Następnie po pauzie zamieszcza się
definicję. Jeżeli jakiś wyraz ma takie samo znaczenie jak w języku literackim, a różni się tylko formą, wówczas pomija się definicję, np. adwokat xadukat; aksamit iaksąmit. Autor
słownika, wybitny poeta, sformułował niektóre definicje w sposób kolokwialny, co niewątpliwie dodaje dziełu uroku, choć może budzić zastrzeżenia leksykografów.]
|
