Ludwik Janik

Pożegnanie

Z głębokim żalem zawiadamiamy, że odszedł od nas na zawsze najstarszy mieszkaniec Nienadówki, żołnierz Armii Krajowej, współtwórca Tajnego Nauczanie w czasie okupacji. Długoletni nauczyciel i wychowawca szeregu pokoleń nienadowian.

Ludwik Janik - urodzony 13 marca 1914, zmarł 16 czerwca 2014 roku. Spoczął w grobie rodzinnym na cmentarzu w Nienadówce

Redakcja strony

jubilat rocznik 1914

Tak niezwykłe jubileusze nie zdarzają się często. W czwartek 13 marca swoje setne urodziny obchodził będzie Pan Ludwik Janik najstarszy mieszkaniec Nienadówki.

Składamy Panu Ludwikowi Janikowi z okazji jubileuszu 100 urodzin najserdeczniejsze gratulacje i życzenia kolejnych lat życia w zdrowiu, spokoju oraz wielu radosnych chwil w gronie najbliższych.

* * * * * *

Dożyć sto lat to nie lada wyczyn. To wiek, o którym wszyscy marzymy i którego życzymy sobie wzajemnie w szczególnie uroczystych dla nas chwilach, ale który osiągają nieliczni. Takich osób w naszej wsi nie było za wielu. Nasz jubilat przeżył cały wiek polskiej historii, był świadkiem wielu przemian ustrojowych i społecznych. Jego długie życie jest skarbnicą wiedzy dla kilku pokoleń Polaków. Wspomnienia

Dostojny jubilat urodził się 13 marca 1914 roku w miejscowości Nienadówka, gm. Sokołów Młp., w Nienadówce spędził swoje całe życie. Po ukończeniu seminarium nauczycielskiego w Rzeszowie w 1937 roku został nauczycielem i był Nim przez całe swoje życie zawodowe. Ostatnią jego posadą było dyrektorowanie szkole podstawowej nr. 1 w Nienadówce Dolnej w latach 1971-1974. To były i pierwsze cztery lata mojej edukacji, nie uczył mnie, ale czasem biorąc zastępstwo przychodził i grał na skrzypcach. Pamiętam go jako człowieka do którego podchodziliśmy ze sporym respektem. Kiedy po lekcjach wysyłaliśmy najodważniejszego do "kierownika" by Nam dał do pogrania "piłkę skórzaną" często słyszeliśmy "wyrywać wyrywać do domu, matka z pierogami czeka" Później wzięliśmy się na sposób wysyłaliśmy po piłkę syna nienadowskiego lekarza. Piłkę mieliśmy już prawie zawsze, ale i zawodnika, który grać nie za bardzo umiał.

Razem z małżonką Józefą, Ludwik Janik wychował troje dzieci: córkę Anne i dwóch synów: Stanisława i Kazimierza. Dochowali się 10 wnuków i 13 prawnuków

Ludwik Janik

Urodził się w dniu 13 marca 1914 roku w Nienadówce. W 1937 roku ukończył seminarium nauczycielskie w Rzeszowie, po czym odbył służbę wojskową. Brał udział w kampanii wrześniowej. W październiku 1939 roku rozpoczął pracę nauczycielską na Markowiźnie koło Sokołowa. W lutym 1940 r. wobec wymienienia przez niemieckiego inspektora w Rzeszowie miejsc pracy pomiędzy nauczycielami z powiatu rzeszowskiego i kolbuszowskiego Ludwik Janik dostał pracę w Budziwoju koło Rzeszowa. Wnet jednak postarał się o powrót do Markowizny, a we wrześniu został nauczycielem w rodzinnej Nienadówce Środkowej.

Istnieje bowiem Nienadówka Górna, Środkowa i Dolna i w każdej z tych części wsi była szkoła. Najbardziej aktywni społecznie byli nauczyciele z Nienadówki Środkowej. Kierownikiem szkoły był Karol Robak, a jednym z nauczycieli Józef Kazimierz Guzenda, urodzony w 1903 r. w Pabianicach,mąż Marii Techman , córki organisty z Sokołowa, przybyły z Wielkopolski w czasie wojny z żoną i córką. J K Guzenda, podporucznik rezerwy Wojska Polskiego, został w jesieni 1942 roku uznany przez kapitana Józefa Rządzkiego - Kordyszewskiego pseudonim "Boryna" komendantem AK w obwodzie czyli powiecie Kolbuszowa komendantem Placówki AK Sokołów - Nienadówka kryptonim "Sosna II" Guzenda przyjął pseudonim "Pszczoła" i dobrze pracował nad zorganizowaniem swojej placówki. Mieszkał w domu ojca pana Ludwika Janika, więc pan Ludwik również został członkiem AK oraz bliskim współpracownikiem "Pszczoły", także w zakresie Tajnego Nauczania, w zakresie szkoły powszechnej. Niemcy zająwszy we wrześniu 1939 roku ziemie polskie po rzekę Bug, zachodnią część tych ziem wcielili do swojego kraju, wschodni zaś ich część zorganizowali jako teren okupowany pod nazwą Generalnego Gubernatorstwa. Utworzenie GG ogłosili w końcu października 1939 roku, miało ono do 1941. cztery dystrykty, czyli okręgi województwa.Powiat kolbuszowski należał do okręgu krakowskiego. W GG zamknęli Niemcy gimnazja i szkoły wyższe pozostawili szkoły powszechne i wieczorowe szkoły zawodowe, z których usunięto nauczania geografii i historia zakres nauczania innych przedmiotów bardzo ograniczyli.W tedy nauczyciele polscy postanowili prowadzić tajne douczanie dzieci w szkołach jawnych z usuniętych przedmiotów.

aut: Halina Dudzińska

Nowiny 17 IV 1997 r.

- Co proponuje pedagogom, którzy zakończyli już zawodowy staż, kierowana przez Pana sekcja ?
- Nauczyciele, jeśli zdrowie jeszcze służy, podtrzymują swoje związki ze środowiskiem pracy. Okazję ku tema stanowi właśnie Sekcja Emerytów ZNP. Spotkanie w Sekcji, to czas wypełniony wspomnieniami i atmosferą prawie rodzinną. Herbatka z ciastem i program kulturalny, a z okazji świąt łamanie się opłatkiem, wzajemne życzenia, pozwalają wielu odnaleźć na nowo radość z tworzenia dobrze rozumiejącej się wspólnoty. Sekcja nasza liczy 40 osób, istnieje już ponad 15 lat.
- Pańska przygoda z oświatą zaczęła się jeszcze przed wojną. Był w niej rozdział okupacyjny, czas tajnego nauczania i długoletnie kierowanie placówką w latach powojennych...
- W okresie międzywojennym ukończyłem Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie w Rzeszowie. Pierwszą moją placówką była szkoła powszechna w Markowiźnie. 1 września 1939 r. dzieci nie poszły do szkoły, a nauczyciele, jak było to w moim przypadku, poszli bronić zagrożonej Ojczyzny. Wróciwszy szczęśliwie z kampanii wrześniowej, podjąłem na nowo pracę w szkolnictwie, którego program okrojono do treści wydawanego przez okupanta pisma „Ster”. Wkrótce wstąpiłem do AK i uczestnictwa w tajnym nauczaniu. Oprócz mnie, w tajnym nauczaniu pracowali: Maria Frączek, Karol Robak, Józef Guzenda, Franciszek Ożóg, Jan Bolesław Ożóg - późniejszy znany pisarz i poeta, Jan Nowiński - student Politechniki Lwowskiej, ks. Józef Pelc. Nauka odbywała się w domach prywatnych, w moim domu odbyły się dwa egzaminy końcowe: ukończenia klasy VII i maturalny z zakresu szkoły średniej (czerwiec 1943 r.).. Wkrótce po wyzwoleniu, 11 listopada 1944 r., zostałem aresztowany przez NKWD za udział w AK i akcji „Burza” i skazany na 4 lata pozbawienia wolności w zawieszeniu na 3. W 1949 roku inspektor oświaty skierował mnie na studia, po ukończeniu których otrzymałem posadę w Nienadówce, gdzie od połowy lat 50. pełniłem funkcję kierownika, a następnie dyrektora. W tym czasie organizowałem wieczorowe kursy klasy VI i VII dla dorosłych, również dla osób głuchoniemych, których zebrało się z najbliższej okolicy aż 22 osoby. Wykładowcą na tym kursie był absolwent lwowskiej szkoły dla głuchoniemych. Po dwuletnim okresie nauczania uczestnicy opanowali sztukę pisania i rozmowy językiem migowym. Organizowałem również zajęcia popołudniowe szkoły rolniczej.
- Udzielał się Pan również społecznie...
- Pełniłem funkcję przewodniczącego Rady Nadzorczej Spółdzielni Zdrowia, pracowałem w komitecie elektryfikacji wsi. W komisjach i na sesjach Gromadzkiej Rady Narodowej, zarządzie spółki wodnej i innych.
- W sokołowskiej Sekcji Emerytów ZNP jest zapewne wielu byłych pedagogów mogących się pochwalić tak bogatą biografią.
- Oczywiście, zważywszy, że wiek niektórych przekroczył 90. Jedna z koleżanek np. pracowała w zawodzie nauczycielskim 42 lata. Szeroko znane są jej zasługi dla rozwoju harcerstwa na terenie Kolbuszowskiego Hufca ZHP. Za swą pracę i aktywność uhonorowana Złotym Krzyżem Zasługi. Podobnych jej osób jest w naszej Sekcji Emerytów i sporo.
- Jakie imprezy zaplanowała Sekcja w czasie najbliższym ?
- Oprócz stałych uroczystości: powitanie Nowego Roku, Dzień Kobiet, Dzień j Edukacji Narodowej, organizujemy wycieczki, wyjazdy do teatru i filharmonii. W przeszłości wyjeżdżaliśmy również za granicę, byliśmy z pielgrzymką w Rzymie i na audiencji u Ojca Świętego.
- Co najbardziej cieszy pedagoga, który zakończył już swoją misję „niesienią kaganka oświaty” ?
- Wyniki jego pracy w postaci sukcesów wychowanków, pokonujących i kolejne szczeble kształcenia i zawodowego sukcesu. Znak to, że trud włożony i nie poszedł na marne. Radością napawają wyrazy uszanowania ze strony byłych uczniów. Cieszy również rozwój i unowocześnianie szkolnych obiektów.

rozmawiał Edward Winiarski

Ludzie

Ja Pana kochałem. Ludwik, nauczyciel Grotowskiego

Artykuł pochodzi z czasopisma BIZNESiSTYL
Alina Bosak - Dodano: 30.10.2023

^{Katarzyna Pikor-Gamblin ze zdjęciami przedstawiającymi jej dziadka Ludwika Janika.

W tle zdjęcie Jerzego Grotowskiego na wystawie przygotowanej w Zespole Szkół nr 1 w Nienadówce. Fot. Alina Bosak}

W 1980 roku Jerzy Grotowski, guru europejskiego i amerykańskiego teatru przyjechał do Nienadówki, by nakręcić film o miejscu, które go odmieniło. Przez książki, które przeczytał, przez ludzi, których spotkał. Wśród tych osób był nauczyciel Ludwik Janik. – Ja Pana kochałem – mówi Grotowski w filmie. – Wiem, dlaczego – odpowiada dziś Katarzyna Pikor-Gamblin, wnuczka Ludwika.

Domu Janików już nie ma. Został zburzony, kiedy budowano drogę ekspresową przez Nienadówkę. W 2011 r., kiedy w Rzeszowie organizowano pierwszy festiwal „Źródła Pamięci. Szajna-Grotowski-Kantor”, jeszcze stał. – Pojechałam tam wtedy porozmawiać z panem Ludwikiem. Chciałam poznać nauczyciela Jerzego Grotowskiego. To był piękny człowiek – mówi Aneta Adamska, założycielka Teatru Przedmieście i dyrektor festiwalu „Źródła Pamięci. Szajna-Grotowski-Kantor”, który w tym roku, 25-28 października, odbył się w Rzeszowie po raz jedenasty. I wraz z edycją, która zaczyna kolejną festiwalową dekadę, wyruszył do „źródeł” – miejsc, gdzie gościł podczas pierwszych edycji – z Rzeszowa Józefa Szajny do Wielopola Tadeusza Kantora i do Nienadówki Jerzego Grotowskiego, gdzie Amerykanki Mercedes Gregory i Jill Godmilow nakręciły przed laty film „With Jerzy Grotowski. Nienadówka 1980”. I film ten pokazano tu po raz pierwszy właśnie za sprawą festiwalu „Źródła Pamięci” w 2011 roku, kiedy żył jeszcze Ludwik Janik.

W tym roku powrót do Nienadówki był inny. Ze wspaniałym wykładem „Nienadówki nasze” dr. Henryka Mazurkiewicza o miejscach, w których doświadczamy inicjacji, mistycznych przeżyć zmieniających nasze życie, i ze wspomnieniem Katarzyny Pikor-Gamblin, wnuczki Ludwika Janika – o dziadku, nauczycielu Jerzego Grotowskiego. Wszystko w murach jego dawnej, gościnnej szkoły – Zespołu Szkół nr 1 – w Nienadówce.

Nienadówka to duża wieś. Ale do niego listy adresowano krótko: Ludwik Janik, Nienadówka. Bez numeru domu. I docierały.

Ludwik Janik z Nienadówki

– Byłam bardzo mocno związana z dziadziem. Mieszkaliśmy w jednym domu i spędzałam z nim dużo czasu. Przez to jestem trochę dzieckiem wojny, bo dziadzio o wojnie swoim dzieciom opowiadał mało, a mi – nieustannie. Wywarł na mnie ogromny wpływ i może ten rodzaj wrażliwości, to, co ja od niego wzięłam, zobaczył też w moim dziadku Jerzy Grotowski – wspomina Katarzyna Pikor-Gamblin, wyciągając ukochane pamiątki. Zdjęcia, dziadziową harmonijkę i zeszyt zapisany wspomnieniami, które dyktował jej Ludwik Janik, kiedy była dzieckiem: „Wiemy, że 1 września jest dniem rozpoczęcia nowego roku szkolnego. Ale w r. 1939 w tym dniu dzieci nie poszły do szkoły, bowiem nad krajem naszym zawarczały samoloty bombowe, zahuczały armaty i czołgi wojsk hitlerowskich…”. To zdanie z początku jego opowieści o tajnym nauczaniu, maturze chłopców z AK i sąsiadach zabitych podczas pacyfikacji.

To wojna sprowadziła do Nienadówki Emilię Grotowską z dwoma synami: Jerzym i Kazimierzem. Jerzego, uznawanego dziś za jednego z najwybitniejszych twórców teatru na świecie, wioska pod Rzeszowem i jej mieszkańcy na zawsze odmienili. W filmie nakręconym po latach, w 1980 roku Grotowski mówi: „Kiedy tu przyjechałem, byłem załamany. Zawalił się cały mój świat… Młodsza córka (Weronika z Ożogów) wzięła mnie za rękę i pobiegłem z nią przez pola, złote łąki. To był nowy początek. Coś się narodziło”.

Grotowscy jesienią 1940 roku zamieszkali u rodziny Ożogów, a chłopcy zaczęli uczyć się w tutejszej szkole. W 1941 roku ich nauczycielem został Ludwik Janik, młody 27-letni uczestnik kampanii wrześniowej, na którą wyruszył z rodzinnej Nienadówki, i z której cudem cało wrócił. Niski, szczupły, delikatny nie pasował do munduru, chociaż odwagi mu nie brakowało.

^{Ludwik Janik w dzieciństwie. Fot. Archiwum rodziny Ludwika Janika}

Urodził się 13 marca 1914 r. w rodzinie chłopskiej, tu chodził do szkoły podstawowej, potem ukończył Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie w Rzeszowie. – Jego ojciec, a mój pradziadek Paweł pochodził z Hyżnego, a do Nienadówki przyjechał jako parobek księdza Ludwika Bukały. Żonaty był z Zofią i mieli dwoje dzieci: Stefanię i Ludwika właśnie – tłumaczy Katarzyna.

Ludwik 1939 roku walczył w szeregach 17. pułku piechoty, a po powrocie z frontu przez chwilę pracował w szkole w Markowiźnie, wiosce oddalonej od jego domu rodzinnego o 15 kilometrów, którą Niemcy wysiedlili w 1941 roku. On znalazł zaś zatrudnienie najpierw w Trzebosi, a potem w Nienadówce. To praca oficjalna, bo drugim torem biegło tajne nauczanie, którego Ludwik Janik – członek AK o pseudonimie „Gnat” – został współorganizatorem. Na początku 1942 roku w domu Janików i w starej szkole w Nienadówce Górnej odbywały się lekcje z literatury polskiej, historii, geografii. Chodziła na nie młodzież chętna do nauki i zaufana. „Nie noszono książek, nic nie zapisywano, aby nie było śladów tej pracy. W sumie na komplety uczęszczało 18 chłopców, którzy równocześnie byli żołnierzami. Wykładowcami byli studenci Politechniki Lwowskiej – Jan i Władysław Nowińscy. Prócz nich uczyli: profesor z Poznania, który przez całą okupację był w Sokołowie oraz księża sokołowscy”, wspominał Ludwik. W domu Janików odbyły się nawet dwa egzaminy: klasy siódmej kończący szkołę podstawową i matura w czerwcu 1943 r.

^{Grupa tajnego nauczania z zakresu szkoły podstawowej w Nienadówce: stoją – Józef Nowak, Antoni Buczak, Jan Ożóg, Jan Krudos; siedzą – Antoni Miazga, Józef Plizga, Jan
Bolesław Ożóg, Franciszek Ożóg, Ludwik Janik (drugi od prawej), Franciszek Gruszka. Czerwiec 1943. Fot. Archiwum rodziny Ludwika Janika}

– Obok domu moich pradziadków, w której to wszystko się działo, biegła droga, która prowadziła do niemieckich stajni dla koni. To dziadka nie zniechęciło. Na czas matury zaciemnili okna. Egzaminu maturalnego jednak o mało nie przypłacił dziadzio życiem – opisuje wnuczka.

Po egzaminie jeden z krakowskich profesorów został na noc. Spał na łóżku Ludwika, a ten poszedł na stryszek. Akurat tej nocy Niemcy otoczyli Nienadówkę i zaczęli wyciągać z domów mężczyzn. Do Janików też weszli. Profesor z Krakowa miał fałszywe dokumenty, dobrze znał niemiecki i go zostawili. Ale szukali dalej, zajrzeli na strych, szczęśliwie, przytulonego do komina Ludwika nie dostrzegli. Tego dnia podczas pacyfikacji Nienadówki na miejscu zabito 8 osób, a 11 zginęło w obozie koncentracyjnym.

Ludwik Janik powtarzał, że to był drugi raz, kiedy uratowała go Boża Opatrzność. Pierwszy raz był w 1941 r. Wtedy okupanci ściągnęli nauczycieli na konferencję do kina Apollo w Rzeszowie i niemiecki oficer poinformował wszystkich, że Wehrmacht odnosi sukcesy na różnych frontach i w tej sytuacji nauczycielstwo też musi pomóc Niemcom w gospodarce na terenie III Rzeszy. Oświadczono, że każdy nauczyciel, który nie ukończył 30. roku życia i nie jest w związku małżeńskim, musi wyjechać na roboty do Niemiec. Kto podpisał deklarację, że jedzie, mógł wracać do domu, a za trzy dni z jedną walizką miał stawić się na stacji kolejowej w Rzeszowie. Znajomy inspektor szkolny szepnął Ludwikowi, żeby podpisał, a potem ukrył się i na dworzec kolejowy nie przychodził. Międzyczasie polska delegacja do Hansa Franka w Krakowie zdołała wynegocjować wstrzymanie wywózki nauczycieli z Rzeszowa.

^{Ludwik Janik z żoną Józefą i dziećmi: Anną, Stanisławem i Kazimierzem. Fot. Archiwum rodziny Ludwika Janika}

Kasiu, pamiętaj

– Dziadek szczególnie często wspominał dwa nazwiska nauczycieli zaangażowanych w tajne nauczanie w Nienadówce: pana Guzendę i Jana Nowińskiego, ale tych nauczycieli było sporo – przyznaje wnuczka Ludwika. – Kiedy wkroczyli Sowieci, NKWD aresztowało dziadka razem z innymi akowcami z Nienadówki. Osadzono ich w zamku w Rzeszowie. Doniósł na nich jeden chłopak, który potem tłumaczył dziadkowi, że zrobił to za chleb i machorkę – pamięta z rodzinnych opowieści Katarzyna. Mimo powojennych represji i bycia bitym na zamku Ludwik zapisał się do partii. – Tłumaczył mi, że inaczej nie mógłby być kierownikiem szkoły (został nim w 1955 r., a w 1970 r. – dyrektorem). Ale też mimo przynależności do PZPR chodził co niedzielę do kościoła. I tak się na to chodzenie uparł, że mu w końcu dano spokój. Odprowadzał mnie też do przedszkola prowadzonego przez siostry służebniczki. Uwielbiałam te spacery, bo trwały długo i dziadzio zawsze wtedy coś ciekawego opowiadał. Opowiadał też wtedy, kiedy szliśmy paść krowę na górkę za cmentarzem, skąd był widok na Trzebuskę. Dziadzio miał wtedy jabłko, miał scyzoryk ukradziony Niemcowi w czasie wojny. I na tej górce zaczynały się opowieści o wojnie, o rodzinie, o tym, jak siedział w więzieniu. Pamiętam, jak płakał. Potem wstawał, otrzepywał się. „Wszystko dobrze”, mówił. I jeszcze: „Pamiętaj, Kasiu, żeby tylko nie było wojny”. Powtarzał to codziennie, jak pacierz.

– Szkoła, w której Ludwik Janik uczył Grotowskiego, już nie istnie. To była dwuizbowa placówka, wybudowana w 1923 r. Piękny budynek, kryty dachówką, na której umieszczono napis „Szkoła” – opisuje Anna Grzebyk, dyrektor Zespołu Szkół nr 1 w Nienadówce, w której budowę Ludwik Janik był zaangażowany. Przewodniczył Konferencji Rejonowych Nauczycieli, pełnił też funkcję instruktora metodycznego nauczycieli prac ręcznych i rysunku z terenu powiatu kolbuszowskiego. Jako jeden z pierwszych dostrzegł też talent Stanisława Ożoga, który dziś jest cenionym artystą rysownikiem, po mistrzowsku ilustruje poezję Bolesława Leśmiana i opowiadania Brunona Schultza. Miała zatem w sobie coś symbolicznego wystawa, którą podczas festiwalu „Źródła Pamięci” otwarto w Teatrze Maska – prace artysty Ożoga, podczas festiwalu poświęconego Grotowskiemu, a nauczycielem obu był Ludwik Janik. Niejedynym, ale zostającym na zawsze w pamięci.

^{Wystawa poświęcona Jerzemu Grotowskiemu w Zespole Szkół nr 1 w Nienadówce.

Fot. Alina Bosak}

Katarzyna: Nie potrafię oddzielić dziadka od jego zawodu. Zawsze był dla mnie „dziadziem- nauczycielem”. Z roli nauczyciela nie wychodził. Potrafił chwalić. Wciąż prawił mi komplementy. Zachwycał się narysowanym przeze mnie listkiem, literką. I często dziękował za różne rzeczy. Pamiętam też, że lubił ludzi, często z kimś rozmawiał. Razem z babcią (z Józefą z domu Stanio) chętnie innym pomagali. Wysyłali mnie codziennie z zupą do samotnego, głuchego już sąsiada. „Idź, zanieś zupę Ukraińcowi”, mówili. Dziadkowie nie mieli obrączek. Kiedy pobierali się w 1944 r., panowała ogromna bieda. Za to w domu przez cały czas był muzyka. Wciąż ktoś śpiewał, grał. Dziadek kochał skrzypce. Tego mu na starość najbardziej brakowało. Palcami już nie mógł przebiegać po strunach. Pocieszał się grą na harmonijce.

Kiedy miał 72 lata wybrał się na wycieczkę do Włoch. – Chodził już wtedy o laseczce, więc część rodziny wpadła w panikę. Po co w tym wieku? Ale wiedział, co robi, bo dożył 100 lat. Wrócił szczęśliwy. Widział papieża i, co go potem bardzo cieszyło, po raz pierwszy jadł pałeczkami w chińskiej restauracji – uśmiecha się wnuczka Ludwika i dodaje: – Był otwarty na świat i chociaż miał swoje poglądy i zdanie na różne sprawy, zawsze był gotów wysłuchać drugiego człowieka.

^{Kapela z Nienadówki, na bębnie gra Ludwik Janik. Zdjęcie niedatowane.

Fot. Archiwum rodziny Ludwika Janika}

Write a comment

Comments: 0

Foto zmiany

Losowy album

Zostań współautorem !

Napisz do nas

Ludwik Janik

Ja Pana kochałem. Ludwik, nauczyciel Grotowskiego

Ludwik Janik z Nienadówki

Kasiu, pamiętaj